Antik Sparta’da Kralları Bile Yargılama Yetkisi Olan İhtiyar Heyeti: Gerusia
Askerî disipliniyle ünlü Antik Sparta’da kralları kontrol altında tutabilmek, hatta yargılayabilmek için görev yapan ihtiyar heyeti Gerusia hakkında bilgiler.
Sparta’nın diyarşi olarak adlandırabileceğimiz çift krallı yönetim şekli içerisinde kralları kontrol altında tutabilmek ve hatta yargılayabilmek adına deyim yerindeyse bir emniyet valfı işlevi gören ihtiyar heyetidir, Gerusia.
60 yaşını geçmiş 28 kişiden oluşan bu heyetin görevleri arasında; Roma Cumhuriyeti’ndeki konsülün işlevine benzer bir görev tanımı olduğunu ifade edebileceğimiz ve her sene seçimle yenilenenephoros makamında bulunan beş yüksek yargıcın çıkardığı yasalar ve aldığı idarî kararların mevzuata uygunluğuna karar vererek bu kararların vatandaş içtiması olarak tanımlanabilecek nihai bir karar oylamasına sunulup sunulmayacağına karar vermek, tüm idari duruşmalarda jüri görevini ifa etmek, vatandaş içtimasında alınmış olan herhangi bir kararı sparta’nın çıkarlarıyla ters düştüğüne inandıkları hallerde reddedip yürürlükten kaldırmak ve bir senelik görev süreleri sona eren beş ephoros ile gerekli hallerde kentin krallarının yargılanmasından sorumlu olmak bulunuyordu.
Gerusia Nedir?
Kralların yargılanması ise baştan aşağı enteresan ve tamamen sparta’ya münhasır bir süreçti. gerusia üyesi 28 ihtiyar, faal görevde bulunan 5 ephoros ve 2 kraldan oluşan jüri, kentin krallarından birisini yargılıyordu. Ve toplamda 35 üyeden 18’i bile kralı suçlu bulsa, gerusia’nın kralı sparta’dan sürgün etme yetkisi beliriyordu. Gerusia’nın bu yetkiyi kullanmakta hiç de çekingen davranmadığını iii. kleomenes, polydorus, ikinci leonidas ve pausanias gibi krallardan biliyoruz.
Ünlü romalı hatip, avukat ve siyasetçi marcus tullius cicero, sparta’nın yönetim şeklinin ideal bir cumhuriyet olduğundan ve resmi olarak krallık şeklinde adlandırılsa da aslında çok başarılı bir demokrasi uygulaması olduğundan bahsetmiştir ki askeri disipliniyle ünlü bir şehir devleti için bu aslında büyük övgüdür. Mamafih; söz konusu dönemde bahsedilen demokratik cumhuriyet ifadesinin, dönem toplumlarındaki köleler, özgürleştirilmiş köleler ve kadınlara karşı soylular tarafından bellenen tavır ve soylular ile zenginlerin toplumun bu değerli paydaşlarını hiçbir şekilde politik yaşamın bir parçası olarak telakki etmemesi dolayısıyla aslında oligarşik demokrasi olarak tanımlanmasının daha doğru olacağını da eklemek gerekiyor.