Karadeniz’deki, batık Osmanlı gemileri
Üstelik Karadeniz’in derinlikleri, diğer denizlere kıyasla daha gizemli, çünkü adının da hakkını verecek bir özelliğe sahip. Yaklaşık 200 metreden sonra yaşayan bir canlıya çok nadir rastlıyorsunuz. İşte o derinliklerde, Osmanlı İmparatorluğu’na ait olan yüzyıllar önce batmış kadırgalı Osmanlı gemileri var.
Uzaya, okyanus ve denizlerimizden çok daha hakim durumdayız. Yine de denizlerimiz ile ilgili araştırmalar yapan pek çok bilim insanı var. Dünyanın belki de en çok merak edilen denizi ise ülkemizin kuzeyinde yer alıyor. Adının hakkını verecek kadar karanlık bir yer olan Karadeniz, tabanında belki de önümüzdeki yıllarda keşfedilecek pek çok gizeme ev sahipliği yapıyor.
Bundan 4 yıl önce bilim insanları, günümüzde Bulgaristan’ın, yüzyıllar önce de Osmanlı İmparatorluğu’nun hakimiyetinde olan derin sularda araştırma yaptılar. Bugüne kadar hiç görmedikleri kadar iyi korunan bir dizi batık gemi kalıntısına denk gelen ekip, yaptıkları araştırmalar ile bu gemilerin Osmanlı’ya ait olduğu bulgusuna rastladılar.
Buzul Çağı ile eriyen buzulların oluşturduğu Karadeniz’i merak ederken Osmanlı gemilerine rastlamak:
Black Sea MAP ya da Türkçesi ile Karadeniz Denizcilik Arkeoloji Projesi ekibi, 2016’da Bulgaristan’ın Karadeniz kıyılarında “Expedition and Education Foundation” isimli İngiltere merkezli bir kurum tarafından desteklenen bir proje yürütüyorlardı. Projenin amacı, Buzul Çağı sonrası eriyen buzullar nedeniyle Akdeniz’in taşması, bunun sonucuda da oluşan Karadeniz’in 12 bin yıl önceki erken insan toplumlarını nasıl etkilediğini araştırmaktı.
Dünyanın farklı yerlerinden araştırmacıların olduğu proje oldukça yüksek bütçeli olduğu için ellerinde ROV adı verilen ve suyun metrelerce derinlerine inebilen uzaktan kontrollü su altı araçları vardı. Bulgaristan Ulusal Arkeoloji Enstitüsü, Bulgaristan Sualtı Arkeolojisi Merkezi, İsveç Sodertorn Üniversitesi ve Yunan Deniz Araştırmaları Merkezi gibi pek çok farklı kurumdan bilim insanlarının olduğu ekip bir gece çalışması sırasında ROV araçlarından hiç beklemedikleri görüntüler almaya başladılar.
40’tan fazla kadırgalı gemi peş peşe keşfedilmişti:
ROV araçlarından elde edilen görüntüler sonucu araştırmalar derinleştirildi ve bazılarının geçmişi, günümüzden bin yıl öncesine kadar dayanan 40’tan geminin enkazı keşfedildi. Bu gemilerden en eski olanın 800’lü yıllarda Bizans İmparatorluğu’na ait olduğu düşünüldü. Diğer gemilerin pek çoğu ise 14 ile 19. yüzyıl arası batık Osmanlı gemileri.
Bulunan bu gemilerin Doğu bölgesinden Avrupa kıtasına tahıl, şarap, sığır, köle, baharat ve farklı tekstil ürünleri götüren ticaret gemileri oldukları düşünülüyor. Yüzyıllarca Osmanlı denetiminde olan Karadeniz suları Avrupa, özellikle Yunanistan tarafından düşman denizi olarak kabul ediliyordu. Yani Avrupa menşeili bu gemilerin Karadeniz’de bulunmuş olması gerçekten büyük bir keşif anlamına geliyor.
Gemiler neredeyse en ince ayrıntısına kadar korunmuş durumda:
Bulgaristan’ın Karadeniz kıyılarında keşfedilen batık Osmanlı gemilerinin bu kadar şaşırtan bir keşif olmasının en büyük nedeni, bulunan enkazların neredeyse iplerine ve tahta oymalarına kadar özenle korunmuş bir şekilde keşfedilmiş olmaları.
Enkazların bu kadar iyi korunmasını Karadeniz’in oksijensiz derinliklerine borçluyuz. Normal şartlar altında deniz ve okyanusa batan gemiler suyun içinde bulunan oksijen yüzünden çürür ve yok olur gider. Ancak Karadeniz’de 150 fit yani yaklaşık 45 metreden sonra oksijen bulunmuyor. Bu sayede bulunan tüm enkazlar, özel bir fanusta saklanmış kadar temiz bir şekilde günümüze kadar gelebildiler.
Karadeniz Çiçeği: Üzerinde taç yaprakları ve farklı süs oymaları bulunan iki direk tüm detaylarıyla görülebiliyor
Karadeniz’in derinliklerinde bulunan gemilerden bir tanesi o kadar iyi durumdaydı ki güvertesinde üzerinde taç yaprakları ve farklı süs oymaları bulunan iki direk tüm detaylarıyla görülebiliyordu. Üzerindeki taç yaprakları nedeniyle uzmanlar, bu gemiye Karadeniz Çiçeği adını verdiler.
Uzmanların tahminlerine göre Karadeniz Çiçeği; 17 ile 19. yüzyıl arasında, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olan İstanbul’dan demir aldı. Ancak bilinmeyen bir nedenle gemi battı ve Karadeniz’in derinliklerine gömüldü. Connecticut Üniversitesi’nden Dr. Kroum Batchvarov’a göre keşfedilen pek çok enkaz tıpkı Karadeniz Çiçeği gibi Osmanlı gemilerinden oluşuyor.
Karadeniz derinliklerinde bulunan 40’tan fazla gemi enkazı sayesinde dünya keşiflerine ilham veren mühendislik harikalarının gizemleri bile keşfedilebilir. Çünkü biliniyor ki Marco Polo bile 13. yüzyılda bir Karadeniz turu yapmıştır. Ayrıca Venedik ve Cenova gemileri de ticaret yollarını ele geçirmek için Karadeniz’de çok kan dökmüştür.
Fotogrametri sayesinde gemilerin yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını görebiliyoruz:
Uzaktan kontrol edilebilen ROV isimli su altı araçları, bulunan batık Osmanlı gemileri için pek çok kez Karadeniz derinliklerine gönderildiler ve belki binlerce fotoğraf çektiler. Elbette, çekilen hiçbir fotoğraf tam olarak gerçeği yansıtamıyordu ama iyi ki fotogrametri teknolojisi vardı.
Fotogrametri teknolojisi, elde edilen tüm görüntüleri ölçtü ve ekibin fiziksel nesnelerin çevresi hakkında detaylı bilgiler elde etmesini sağladı. Bu bilgiler ışığında değerlendirilen fotoğraflar, neredeyse üç boyut algısı veren birer görüntüye dönüştürüldüler. Sonuçların son derece etkileyici olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Ekip, çalışmalara diğer ülkelerin de katılmasını istiyor:
Black Sea MAP ekibi, bu keşifler üzerinde yapacakları araştırmaları sürdüreceklerini söylüyorlar. Ekip, bu araştırmaların Karadeniz’e kıyısı olan Gürcistan, Rusya, Romanya, Ukrayna ve Türkiye’ye ilham olmasını ve çalışmalara katılmalarını istiyorlar.
Black Sea Maritime Archaeology Project kısaca Black Sea MAP Türkçesi ile Karadeniz Denizcilik Arkeoloji Projesi ekibinin yaptıkları çalışmaları tüm detaylarıyla paylaştıkları bir internet sitesi de var. Buradan ulaşabileceğiniz internet sitesi üzerinden çalışmaları yakından takip edebilirsiniz.
Ne üzücü ki, binlerce yıldır kıyımız olan Karadeniz’de kendi gemilerimizi Avrupa destekli bir proje ekibi keşfediyor. Kendi coğrafyamızın ve tarihimizin bize sunduğu zenginlerin bilincinde olmalı ve herkesten önce biz bu zenginliklere sahip çıkmalıyız. Batık Osmanlı gemileri bu zenginliklerden yalnızca bir tanesi.